Mehmet Hanifi GÜLEL
Türkiye çeltik üretiminde 2022 rakamlarıyla yüzde 75.4 oranında kendi kendine yeterliliği sahip bir ülke. Ancak üretilen türlerin yüzde 70’i pilav yapımına uygun olmadığı için piyasada fiyat ve tüketim dengesizliği oluşuyor. Üretilen türlerin pilav için uygun olmaması nedeniyle tüketicinin piyasada arzı kısıtlı olan baldo pirince yöneldiğini belirten sektör temsilcileri, bu durumun da bazı türlerde fiyat artışına yol açtığına işaret ediyorlar.
Temsilciler, pirinçte fiyat hareketliliği yaşanmaması için çiftçilerin pilav yapan türlerin ekimi konusunda yönlendirilmesi ve desteklenmesi gerektiğini vurguluyorlar. Bu yıl piyasada baldo ve Osmancık gibi bazı türlerin arasında yaşanan fiyat farklılığı özellikle bunu kanıtlar nitelikte. Üretimi az olan baldo pirincin fiyatı, son dönemde artışını sürdürerek 30 gram ve üstü işlenmemiş (natural) ürünlerin kilogramı 62 liraya yükseldi. Osmancık türlerinde ise kilogram fiyatı 45 liraya kadar çıktı.
İyi pilav yapılamayan pirinçlerin fiyatı ise 40 lira civarında yer alıyor. Öte yandan üreticilerin elinde ürün tuttuğu yönünde de iddialar ortaya atılıyor. Buna göre, üreticiler, ellerinde bulunan baldo gibi iri taneli ve iyi pilav yapan ürünlerin fiyatının daha da yükseleceği beklentisiyle piyasaya arzını ağırdan alıyor. Bu durum da iyi pilav yapan ürünlerin fiyatının artmasına yol açıyor.
Kişi başı tüketim 8 kiloya geriledi
Türkiye’nin damak alışkanlığının uzun pirinci kabul etmediği için tüketimin çok az olduğuna dikkat çeken sektör temsilcileri, geçen yıl yurt dışından pilav yapılamayan 514 bin tondan fazla pirincin getirildiğini aktarıyorlar. Söz konusu ürünlerin piyasada yavaş tüketildiği ve önümüzdeki yıla da devredileceği belirtiliyor. Pazarda iyi pilav yapılan ürünlerin olmaması kişi başı tüketime de yansıyor.
2023 yılı piyasa tahmini rakamlarına göre kişi başı tüketim 8 kilogramlarda. Kişi başı tüketimin son 5 yılda 1.5 kilogram gerileme gösterdiği görülüyor. Temsilciler, piyasada iyi pilav yapılan pirinçlerin arasına, pilav yapılmayan ürünlerin karıştırılmasıyla tüketicinin tüketimden uzaklaşmasına neden olduğunu söylerken, piyasadaki ürünlerin yüzde 80’inde tüketicinin yanıltılarak satış yapıldığı iddia ediliyor.
Ekim mayısta başlayacak, iyi türler teşvik edilmeli
Türkiye’de çeltik ekiminin mayıs ayının ilk haftasında başlayacağını aktaran sektör temsilcileri, çiftçinin verim olarak yüksek türlerin yerine, daha iyi pilav yapan türlerin ekimine yönlendirmesinin önemli olduğunu belirtiyorlar. Bu konuda devletin çiftçilere tohum desteğinin yanı sıra alım yaparken de diğer türlere göre farklı bir alım fiyatının uygulamasının üretimin artmasında etkili olacağı aktarılıyor. Üretimde kullanılan tohumların yüzde 80’ininden fazlasının sertifikalı olduğunu bildiren temsilciler, bu yönde atılacak adımlarla en geç iki yıl içinde tamamen iyi pilav yapan türlerin üretiminin mümkün olduğunu vurguluyorlar.
